DIALECT

Dialect of streektaal is een taalvariëteit die in een bepaalde plaats of streek wordt gebruikt. Dialect is niet een platte variant van de Nederlandse standaardtaal en dialect is niet ontstaan uit die Nederlandse standaardtaal, maar is juist veel ouder dan het huidige Algemeen Nederlands. Een dialect dient te worden beschouwd als een taal: als een volwaardig communicatiesysteem, met wortels diep in het culturele verleden en met een sterke, emotionele band naar de lokale herkenbaarheid en de moderne identiteit. Dialect biedt houvast, herkenning en erkenning van de lokale geborgenheid. Dialect maakt dan ook deel uit van ons erfgoed.

Een Nederlands woordenboek zoals Van Dale definieert een dialect als een taal van een plaats of een streek voor zover ze verschilt van het Nederlands. Maar dialect is niet alleen een geografische variëteit. Het heeft daarnaast ook een heel andere functie in onze samenleving: het is vooral een spreektaal voor informeel gebruik. En dialect kan een moedertaal zijn.

Ondersteuning

Dialect is een van de onderwerpen die worden onderzocht door liefhebbers van het erfgoed in de provincie Noord-Brabant. Vaak gebeurt dat in werkgroepverband onder de hoede van een heemkundekring, soms ook in speciaal daartoe opgerichte organisaties of zelfs individueel. Over het algemeen gaat het daarbij om dialect als variëteit van de Nederlandse taal. Men is op zoek naar het taalsysteem en de afwijkingen daarvan in het dialect ten opzichte van het Nederlands. Een bekend resultaat van dergelijk onderzoek is het lokale dialectwoordenboek.

Bij Erfgoed Brabant ondersteunen we dialectbeoefening. We adviseren onder meer over de schrijfwijze van dialecten en helpen bij het opzetten van werkgroepen, het maken van dialectwoordenboeken en de digitale ontsluiting van dialectverzamelingen. In het overzicht van het dialectonderzoek in Noord-Brabant Het Brabants Beschreven  kunt u nakijken wat er al te vinden is over het dialect van uw geboorte- of woonplaats.  

Nu raken we de laatste tijd steeds meer doordrongen van het feit dat dialecten snel veranderen, waarbij veel verloren raakt maar ook een en ander uit het dialect behouden blijft. Aan dergelijke kenmerken van het taalgebruik wordt je herkomst herkend. Zulke kenmerken noemen we sjibbolets, zij markeren de regionale identiteit. Dat is reden om het dialect ook vanuit een ander perspectief te benaderen: wat is de rol van het dialect in onze samenleving? Deze benadering is des te interessanter omdat we zien dat Brabantse sjibbolets ook bij jonge en nieuwe Brabanders waar te nemen zijn; levend erfgoed dus!

Brabants is het kwartaalblad over Brabanders aan hun taal. Bij ieder nummer verschijnt ook een luisterbox met opnames van verhalen, gedichten en liederen in verschillende Brabantse dialecten, zoals de dialecten van Tilburg, Berghem, Budel en Hoogerheide. 

De twaalfdelige serie Boks Ouwe laat het dialect van jonge en oudere Brabanders horen en zien, met toelichting van prof. Jos Swanenberg. De documentaire werd gemaakt door D2D Media.